Sau khi tiến hành điều tra gần 3.000 nhà hàng, quán cà phê và hơn 4.000 khách hàng trên khắp đất nước, iPOS.Vn – một đơn vị cung cấp giải pháp quản lý chuyên biệt cho ngành ẩm thực, đã hợp tác với Công ty Cổ phần Nghiên cứu ngành và Tư vấn Việt Nam (VIRAC) để công bố “Báo cáo thị trường kinh doanh ẩm thực tại Việt Nam năm 2022”, nhằm cung cấp một cái nhìn tổng thể và đầy đủ về thị trường ẩm thực và đồ uống (F&B).
Mục Lục
TRÙNG XUỐNG TRONG QUÝ 4 NHƯNG CẢ NĂM HỒI PHỤC ẤN TƯỢNG
Dự kiến ngành ẩm thực và đồ uống tại Việt Nam sẽ tăng trưởng 18%, đạt mức 720.300 tỷ đồng vào năm 2023, dù cho nền kinh tế của Việt Nam sẽ đối mặt với nhiều áp lực. Sau khi phục hồi từ đại dịch, ngành ẩm thực và đồ uống sẽ tiếp tục phát triển ổn định và dự kiến sẽ đạt giá trị gần 1 triệu tỷ đồng vào năm 2026.
Sau hai năm đối mặt với khó khăn do đại dịch, thị trường ẩm thực và đồ uống đã phục hồi và đạt được mức tăng trưởng cao hơn cả trước khi có Covid-19. Cụ thể, vào năm 2022, Việt Nam có khoảng 338.600 cửa hàng ẩm thực, với tốc độ tăng trưởng hàng năm trong giai đoạn từ 2016 đến 2022 là khoảng 2%. Doanh thu ngành ẩm thực và đồ uống cũng đã tăng đáng kể lên mức gần 610 nghìn tỷ đồng, tương đương với mức tăng trưởng 39% so với năm 2021 và vượt xa mức trước khi đại dịch xảy ra.
Các ngành công nghiệp lớn như dầu khí, thép, điện tử, và bất động sản đều dự kiến sẽ có sự tăng trưởng tích cực trong năm tới.Với mức doanh thu đạt 333 nghìn tỷ đồng, thị trường tiêu dùng tại Việt Nam vào năm 2022 dự kiến sẽ phục hồi trở lại mức độ trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Ngoài ra, các lĩnh vực quan trọng như khai thác dầu khí, sản xuất thép, điện tử và bất động sản đều có triển vọng gia
Tốc độ phục hồi ấn tượng của thị trường này được giải thích bởi đánh giá của nhóm nghiên cứu rằng tín hiệu tích cực cho tăng trưởng doanh thu trong năm 2022 là do cách tiếp cận kinh tế linh hoạt và an toàn của chính phủ, như nới lỏng biện pháp giãn cách xã hội, cho phép mở cửa hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống, nhà hàng, du lịch, đồng thời kích thích mua sắm và chi tiêu của người tiêu dùng. Kết quả là khối lượng bán hàng của toàn ngành dịch vụ F&B tại Việt Nam được củng cố và nâng cao.
CEO của công ty iPOS.Vn, ông Vũ Thanh Hùng, cho biết trong năm 2022, nhiều doanh nghiệp sẽ có nhiều thay đổi quan trọng liên quan đến tư duy kinh doanh, tối ưu hóa hệ thống vận hành và cải thiện trải nghiệm cho khách hàng. Thị trường F&B cũng đang phục hồi và đưa đến những sự thay đổi tích cực.
Phân bổ doanh thu dịch vụ F&B trên toàn quốc trong năm 2022 sẽ được phân chia rõ rệt, với 95% số lượng doanh thu đến từ các hoạt động ăn uống đơn lẻ như nhà hàng, quán ăn. Chỉ có 5% thị phần được cấp cho doanh thu của các chuỗi dịch vụ ăn uống có ít nhất 10 chi nhánh có thương hiệu. Thông tin này đã được báo cáo rõ ràng.
Các quán ăn độc lập vẫn được người dân ưa thích hơn tại thị trường trong nước vì giá cả của đồ ăn và thức uống tại các chuỗi dịch vụ ăn uống vẫn khá đắt so với thu nhập của người Việt Nam và chỉ phổ biến ở các đô thị cấp 1.
Sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, thị trường ẩm thực và thức uống đã đạt mức tăng trưởng đáng kể. Quý 2 và quý 3 lần lượt đạt tăng trưởng 120% và 128% so với quý 1/2022. Tuy nhiên, quý 4 chỉ đạt tăng trưởng 117%, thấp hơn so với cùng kỳ nhiều năm trước. Tóm lại, tổng thể thị trường ẩm thực và thức uống đã tăng trưởng đáng kể.
Những biểu hiện khác thường so với những năm trước đã được ghi nhận trong hoạt động kinh doanh ngành thực phẩm và đồ uống trong quý 4/2022, đặc biệt là trong hai tháng cuối năm. Quý 4 luôn là thời điểm đặc biệt với sự gia tăng đáng kể về số lượng cửa hàng mới được mở cũng như tần suất ăn uống của thực khách.
Dự báo rằng xu hướng này sẽ tiếp tục trong năm 2023, tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của các cơ sở dịch vụ ăn uống và thức uống mới mở trong quý 4 đã giảm xuống 117%, so với tốc độ 120-130% của hai quý trước đó, do ảnh hưởng của tình hình kinh tế chung.
Báo cáo đánh giá cho biết, nguyên nhân chính của việc giảm giá cuối năm là do tình trạng lạm phát và nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn. Lãi suất của các ngân hàng đã tăng lên, gây ra khó khăn trong việc vay vốn và cũng là nguyên nhân khiến nhiều nhà đầu tư ngừng kế hoạch và chờ đợi thời điểm phù hợp.
Đánh giá báo cáo trong tình hình kinh doanh năm 2023 giảm sút, các chủ đầu tư đơn lẻ đang thể hiện sự thận trọng và bảo vệ tài sản. Các dự án mở mới đang được hoãn lại để đợi thị trường phản hồi thêm.
Được đánh giá, các thương hiệu lớn đặc biệt là chuỗi thương hiệu, đang tận dụng cơ hội chiếm lĩnh thị phần khi các đối thủ yếu đi do nguồn vốn tích lũy. Các thương hiệu lớn như Golden Gate, Highlands Coffee, The Coffee House vẫn kiên trì mở rộng chuỗi nhưng cạnh tranh ngày một khốc liệt đến từ các thương hiệu mới, đang gây ấn tượng như Phê La, Katinat… Báo cáo đánh giá cho biết, năm 2023 hứa hẹn là một năm đầy biến động thú vị trên thị trường.
Theo báo cáo này, phần lớn các doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống không gặp khó khăn về tài chính, chỉ có khoảng 9% trong số này cần phải quản lý tài chính một cách cẩn thận vì không đủ dư dả về kinh phí và chỉ có 4,3% gặp phải vấn đề thiếu tài chính trong giai đoạn hậu Covid-19, gặp khó khăn trong việc thanh toán chi phí ngắn hạn.
Dù dự báo kinh tế trong năm 2023 sẽ đối mặt với nhiều thách thức, thực tế là phần lớn khách hàng vẫn mong muốn chi tiêu nhiều hơn cho trải nghiệm ẩm thực. Tỷ lệ 77% khách hàng dự kiến sẽ duy trì hoặc tăng mức chi tiêu cho ẩm thực trong năm 2023.
CHUYỂN ĐỔI SỐ KHOÁC “ÁO MỚI” CHO NGÀNH F&B
Việc chuyển đổi số đã được khởi động bởi 82,8% các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống trong năm trước đây. Thói quen của người tiêu dùng đã thay đổi với tốc độ nhanh chóng trong và sau đại dịch, đặc biệt là trong việc lựa chọn phương thức thanh toán.
Đa số khách hàng đều ưa thích phương thức thanh toán chuyển khoản với tỷ lệ lên đến 72,9%, vượt xa phương thức thanh toán bằng tiền mặt với 12,4%. Theo báo cáo từ hơn 4.000 người tham gia khảo sát. Ngoài ra, hình thức thanh toán bằng quét mã QR code như VietQR cũng đang trở nên phổ biến và chiếm 28,4% sự ưa thích của khách hàng từ quý 2/2022.
Tại Việt Nam, thị trường phân phối thực phẩm năm 2022 tăng đáng kể so với thời điểm trước đó khi đại dịch bùng phát, đạt khoảng 30 nghìn tỷ đồng.
Khoảng 12.23 triệu người đã đặt món ăn qua các trang web thực phẩm trực tuyến, đồ uống và số lượng người dùng tăng mỗi năm là 17,5%, tương đương với 1,8 triệu người, theo báo cáo về thương mại điện tử.
Vào năm 2022, số lượng các cửa hàng ăn uống tham gia hoạt động trên mạng đã tăng lên đáng kể, đồng thời cũng đi kèm với thay đổi thói quen của khách hàng. Lý do cho sự thay đổi này là do trong thời gian phong tỏa do đại dịch gây ra, các thương hiệu kinh doanh ẩm thực đã học được bài học quý giá về tối ưu hóa nhân sự, quản lý hoạt động hiệu quả và tận dụng cơ hội tiếp cận khách hàng trên mạng.
Nhiều thương hiệu chuyên nghiệp đã nhận thức được vai trò quan trọng của công nghệ trong nhiều lĩnh vực quan trọng như chăm sóc khách hàng, quản lý nhân sự, quản lý mua hàng và không chỉ giới hạn trong phần mềm quản lý bán hàng đơn giản. Từ đó, việc quản lý cửa hàng không chỉ dựa trên cảm tính và dự đoán, mà còn phải dựa trên các báo cáo và dữ liệu từ các sản phẩm công nghệ.
Đổi số đang trở thành một xu hướng không thể tránh khỏi, và sử dụng công nghệ sẽ đem lại sự cạnh tranh vượt trội cho các công ty trong lĩnh vực kinh doanh này.
Tuy nhiên, 46,5% doanh nghiệp trong lĩnh vực ăn uống vẫn chưa thực hiện bán hàng trực tuyến. Đối với các công ty tham gia vào hoạt động bán hàng trực tuyến, GrabFood và ShoppeFood là hai ứng dụng được ưa chuộng nhất với tỷ lệ lần lượt là 29% và 27,8%. Trong khi đó, Hotline được chọn nhiều thứ ba với tỷ lệ 25,4%…
NHỮNG TRỞ NGẠI DOANH NGHIỆP PHẢI ĐỐI MẶT
“Nhiều khó khăn mà các doanh nghiệp F&B đang gặp phải trong quá trình khôi phục và tăng trưởng đã được đề cập rõ trong báo cáo.”
Vấn đề nguồn nhân lực là một trong những điều khiến cho doanh nghiệp lo ngại nhất, được khảo sát và chiếm tới 99,1%. Các đơn vị ngành ẩm thực tham gia khảo sát đều lo lắng về việc tìm kiếm nguồn nhân lực khó khăn, nguồn nhân lực thiếu chuyên nghiệp, chi phí lương nguồn nhân lực và khó giữ chân nguồn nhân lực.
Những người làm trong lĩnh vực ẩm thực và đồ uống thường phải đảm nhiệm nhiều vai trò và có sự linh hoạt cao. Tuy nhiên, khả năng thăng tiến không rõ ràng và các doanh nghiệp hiếm khi cung cấp bảo hiểm xã hội và các khoản lương tháng 13 cùng với các phúc lợi khác. Báo cáo cho thấy rằng điều này đã dẫn đến sự giảm sức hấp dẫn của ngành này trong vài năm qua.
Tỉ lệ 16,3% các doanh nghiệp đang gặp vấn đề khi sắp xếp thời gian làm việc và 10,4% gặp lỗi trong quá trình tính toán tiền lương cho nhân viên do đây là một lĩnh vực có nhiều yếu tố phức tạp. Hiện nay, phần lớn các doanh nghiệp vẫn sử dụng phương pháp quản lý giờ làm việc truyền thống thông qua các công cụ như Excel, Zalo hoặc máy chấm công bằng vân tay. Ngoài ra, đặc điểm đặc biệt của ngành này cũng là một yếu tố quan trọng.
Thêm vào đó, phần lớn các công ty hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm và đồ uống sẽ đối mặt với những thách thức khi thực hiện hoạt động trong năm 2022.
Gần một nửa số doanh nghiệp trong lĩnh vực ẩm thực đang gặp vấn đề trong việc quản lý chi phí và phòng tránh tình trạng lãng phí nguyên liệu. Đây được xem là một trong những rào cản đang đối đầu với họ. Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng đang lo ngại về khả năng giảm chi tiêu của khách hàng trong giai đoạn mới, do tình hình kinh tế năm 2023 đang đối mặt với nhiều thách thức.
